Lopende projecten

De Dendervallei kent belangrijke uitdagingen op vlak van demografie, economie, mobiliteit, open ruimte en klimaat. Deze vergen een geïntegreerde aanpak en gebiedsgerichte samenwerking tussen Vlaamse, provinciale en lokale actoren. Om dit uit te werken, werd het Territoriaal Ontwikkelingsprogramma (T.OP) Dender opgezet. Binnen dit programma wordt via verschillende ‘werven’ samen met lokale actoren gewerkt aan een gezamenlijk visie, aanpak en actieprogramma.

Verbeteren van het watermanagement en de bodemgezondheid in de landbouw voor een klimaatbewuste omgeving.

De voorbije drie decennia hebben landbouwers, ook vanuit het beleid, reeds heel wat ingrepen uitgevoerd die de waterkwaliteit hebben verbeterd, al stagneert deze verbetering de laatste 10 jaar. Op de zandgronden wordt daarnaast een afname van het organische-stofgehalte vastgesteld. Het terug opkrikken hiervan zal een positieve impact hebben op de bodemkwaliteit, het watervasthoudend vermogen van de bodem, de gewasopbrengst en de nutriëntenverliezen.

Het STRATUS-project wil een netwerk uitbouwen waar landbouwadviseurs vanuit alle 27 Europese lidstaten toegang tot hebben om innovatieve oplossingen rond duurzame bemestingspraktijken te delen. De landbouwadviseurs ondersteunen vervolgens de landbouwers in het nemen van maatregelen om nutriëntenverliezen te beperken zonder in te boeten aan opbrengsten, en zonder de bodemvruchtbaarheid in gevaar te brengen. Op deze manier kan het STRATUS-netwerk bijdragen om de transitie van de Europese landbouwsector naar duurzame bemestingspraktijken te ondersteunen en te versnellen. Het STRATUS-netwerk bestaat uit 2 niveaus: nationaal binnen elk partnerland in het project om het nationaal netwerk rond duurzame bemestingspraktijken te versterken, en internationaal tussen de partnerlanden. Het STRATUS-netwerk zal rond 3 thema’s werken, namelijk bio-gebaseerde meststoffen, precisie-landbouw en bodemkwaliteit.

Verschillende decennia lang promoten de praktijkcentra het gebruik van bemestingsadviezen in de groenteteelt als één van de belangrijkste manieren om zowel een economisch relevante en kwaliteitsvolle oogst te bekomen, als een minimale belasting van nutriënten op het milieu te realiseren. Goede bemestingsadviezen vragen om een goede informatiedoorstroming van de landbouwer naar de bemestingsadviseur en omgekeerd, maar uit de praktijk blijkt dat deze informatie niet altijd volledig tot bij de adviseur of het labo geraakt. Omdat een bemestingsadvies momenteel de beste tool is om oordeelkundig te bemesten, willen we dit wantrouwen wegnemen én ervoor zorgen dat de juiste info staalnemers of labo’s beter bereikt.

Het gehalte aan organische stof (OS) in de bodem bij boomkwekerijgewassen, en bij uitbreiding in de sierteelt in het algemeen, is over het algemeen erg laag. Een minimaal OS-gehalte is echter een basisvereiste voor een vruchtbare bodem waarop gezonde planten kunnen gekweekt worden die weerbaar zijn tegen ziekten en plagen, maar ook tegen de extreme weersomstandigheden veroorzaakt door de klimaatverandering. De contacten met vollegrondsboomtelers leren dat ze allemaal op zoek zijn naar efficiënte manieren om dat OS-gehalte te verhogen.

Sinds 2020 voeren Bodemkundige Dienst van België, Vrije Universiteit Brussel, Aquafin en Boerennatuur Vlaanderen onderzoek uit op de pilootsite in Kinrooi naar de effecten van subirrigatie met gezuiverd afvalwater. De eerste resultaten van deze proef zijn veelbelovend: op landbouwkundig vlak kon de techniek in de zeer droge zomer van 2022 ervoor zorgen dat het gewas mooi beschermd bleef tegen de droogte, in tegenstelling tot omliggende percelen die sterk te lijden hadden onder de extreme omstandigheden. Om voort te bouwen op deze veelbelovende initiële resultaten wordt de pilootsite nu verder ontwikkeld met steun van het Drooge Innovatie Fonds, zodat de mogelijkheden (en limieten) van deze toepassing verder in kaart gebracht kunnen worden.

De hele wereld is op zoek naar nieuwe manieren om koolstof te binden - en zo klimaatopwarming tegen te gaan - maar vergeet daarbij vaak de kracht van lokale landbouwbodems. Landbouwers kunnen letterlijk CO₂ uit de atmosfeer halen en binden onder de vorm van koolstof in de bodem, wat bovendien gunstig is voor de bodemkwaliteit. Steeds meer organisaties zoeken naar lokale oplossingen om (een deel van) hun onvermijdbare CO₂-uitstoot te compenseren. Kortom, een lokale CO₂-compensatie van hen via de land- en tuinbouwsector kan dus een win-winsituatie betekenen voor beide partijen.

Bodemsensoren verzamelen bodemvochtdata over een perceel en kunnen zo een meerwaarde betekenen in de besluitvorming bij de planning van irrigatie. In het LA-traject DRIP ‘Datagedreven regeling van druppelirrigatie voor een duurzame productie in de tuinbouw’ werkten we een draaiboek uit voor het gebruik van bodemvochtsensoren met draadloze internetkoppeling. De opstelling die we uitwerkten maakt het mogelijk om het gekalibreerde bodemvochtgehalte in realtime op te volgen in een online platform. In dit platform worden ook drempelwaarden weergegeven ter interpretatie van het bodemvochtgehalte.

Vlaamse akkerbouwers zijn om verschillende redenen (economische, risicospreiding …) zoekende naar alternatieve teelten. Hiervoor wordt gekeken naar nieuwe teelten maar ook naar oude bekenden zoals brouwgerst. Er is bovendien algemeen een duidelijke vraag naar een meer lokale teelt van landbouwgrondstoffen. Ook vanuit de mouterij- en brouwerijsector is er dus een vraag naar lokaal geteelde brouwgerst. Toch geven de mouterijen aan dat de kwaliteit vaak en om uiteenlopende redenen achterblijft en soms niet voldoet. Lopende initiatieven voor deze lokale teelt ondervinden echter diverse uitdagingen.

Tot nu toe wordt irrigatie in de sierteelt volgens de specialisatie en de ervaring van de teler toegepast. Echter krijgen we steeds vaker te maken met extreme weersomstandigheden tijdens het groeiseizoen die een duidelijke economische impact hebben op de bedrijven. Het algemene doel van het Ornaqua project is om de irrigatie beredeneerd en op duurzame wijze in de bedrijfsvoering van de sierteelt op te nemen. Hiervoor wordt een nieuw referentiekader opgebouwd dat gebruikt kan worden om aanbevelingen te geven aan telers die irrigatie toepassen.

Hoge nitraatresiduen in het najaar op Vlaamse landbouwpercelen dragen nog steeds bij tot overschrijdingen van Europese normen voor grond- en oppervlaktewater. Dit is regelmatig het geval na aardappelen, maïs en verschillende groenteteelten zoals prei. De onderschatting van stikstofvrijstelling door de mineralisatie van organische stof in de bodem, die vaak leidt tot overdreven stikstofbemesting, is een belangrijke oorzaak. Een nauwkeurige inschatting van de stikstofvrijstelling tijdens het groeiseizoen is daarom uiterst belangrijk voor het optimaliseren van de stikstofbemesting.

Dit project bekijkt het strategisch plaatsen van regelbare stuwen in (de haarvaten van) het Vlaamse grachten- en bekenstelsel zodat dit waterlopennetwerk kan fungeren als buffer- en infiltratiezone voor kostbaar hemel- en oppervlaktewater, wat mee een antwoord helpt bieden op de dalende Vlaamse grondwatertafels.

Het onkruidbeheer op de boomstrook van gangbaar pitfruit gebeurt tot op heden voornamelijk op chemische wijze. Het beperkt herbicidenpakket, het gestaag wegvallen van herbiciden door strengere EU-wetgeving en de gestage toename aan herbicideresistente biotypes beperken steeds vaker de effectiviteit en milieutechnische duurzaamheid van de gangbare chemische strategieën. Deze beperkingen maken duidelijk dat een geïntegreerde aanpak van het onkruid op de boomstrook zich opdringt, zeker binnen het EU-beleid dat aanstuurt op duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en de verplichte implementatie van geïntegreerde gewasbescherming.

Aardappelen is de tweede belangrijkste akkerbouwteelt in Vlaanderen. Aardappeltelers en deze komen echter onder een steeds toenemende druk te staan (o.a. verplichte staalnames, bedrijfsevaluaties, boetes) omdat zij er onvoldoende in slagen hun nitraatresiduen aan het einde van de teelt te beperken, en dus de kwaliteit van het oppervlakte- en grondwater in Vlaanderen negatief beïnvloeden.

Door de strengere bemestingsnormen (MAP6) en het wijzigende klimaat wordt het in Vlaanderen moeilijker om met de huidige aanpak op een rendabele manier tarwe te telen. De wettelijke bepalingen samen met de veranderende teeltomstandigheden creëren de noodzaak en aanzet om tot een aangepaste en meer flexibele stikstofbemesting te komen.

Met het aanleggen van verschillende demoplatformen en het verspreiden van kennis willen we landbouwers sensibiliseren, informeren en een houvast bieden bij technieken die hun helpen in het verbeteren van hun landbouwgronden. Hiervoor werd het project in verschillende werkpakketten verdeeld met daarbij aandacht voor 3 verschillende bodemverbeterende technieken en de nodige communicaties en demonstraties.

OP-PEIL wil op kort termijn de doorbraak van peilgestuurde drainagesystemen (PGD) in Vlaanderen realiseren. Dit soort systemen zijn namelijk zowel maatschappelijk als landbouwkundig rendabel en effectief.

Irrigatie is al decennialang onontbeerlijk voor de productie van groenten, aardappel en ook voedergewassen in de projectregio Kempen-Maasland. In de gemeentes Maaseik en Kinrooi kan het irrigatiewater worden afgetapt van het CIRO-irrigatienetwerk.

De Bodemkundige Dienst van België vzw en de Provincie Vlaams-Brabant volgen voor verschillende percelen in de regio rond Leuven en de regio rond Galmaarden de bodemkwaliteit en productie onder niet-kerende grondbewerking op.

B3W begeleidt land- en tuinbouwbedrijven bij hun evolutie richting duurzaam nutriëntenbeheer en bodemzorg

Vijftien landbouwers krijgen de komende vijf jaar begeleiding om "koolstofboer" te worden. Daarbij passen ze hun methodes aan, om zoveel mogelijk CO₂ vast te leggen in de bodem.

Samen met de melkveehouders werkt Danone aan het verlagen van de CO₂ voetafdruk van de melk. Door te werken rond koolstofopslag kunnen melkveehouders CO₂ opslaan in hun gronden en zo hun totale voetafdruk verlagen.

Bayer internationaal wilt landbouwers de juiste tools ter beschikking stellen om hun klimaatvoetafdruk te verminderen. Met drie akkerbouwers gaan we in gesprek om hun broeikasgasuitstoot te berekenen en op twee concrete percelen actie te nemen.

Door CO₂ vast te leggen in de vorm van bodemorganische stof (OS), dragen boeren bij aan de oplossing van het klimaatprobleem.